Osasun Departamentuak, Miguel Servet-Navarrabiomed Fundazioaren bitartez, gaur goizean aurkeztu du bere Haur eta gazteen Jarduera Fisikoko Unitateak egindako ikerketa bat, 1 motako diabetesa duten pediatriako pazienteengan eragin kaltegarririk ez duen intsulinaren eguneroko dosia murriztea lortzen duena, osasun digitaleko eta gamifikazioko tekniken bidez. Ekitaldian, Fernando Dominguez Osasun Departamentuko kontseilariaz gain, Nafarroako Ospitale Unibertsitarioko Endokrinologia Pediatrikoko Unitateak, Navarrabiomedeko Jarduera Fisikoko Unitateak eta Nafarroako Diabetes Elkarteak (ANADI) parte hartu dute.
Navarrabiomed-eko taldeak aplikazio baten bidez 1 motako diabetesa duten haur eta gazteentzako jarduera fisikoko programa oso bat garatu du, osasun digitaleko teknikak erabiliz. Tresna honek jarduera fisikoa osasun-parametro desberdinen monitorizazioarekin uztartzen du, glukosa mailen kontrola hobetuz, egoera fisikoa hobetuz eta gaixotasunaren kontrola eguneroko bizitzan eta osasun mentalean modu positiboan integratuz.
1 motako diabetesa gaixotasun kroniko bat da, normalean haurtzaroan agertzen dena —Nafarroan diagnostikoaren batez besteko adina 7 urtekoa da— eta sistema immunologikoak pankreako beta zelulen aurka egiten du eta horiek suntsitzen ditu. Horrek intsulina ekoizpen eskasa eragiten du eta glukosa igoera arriskutsua sor dezake. Urtero, Espainian, 1.200 eta 1.500 kasu berri diagnostikatzen dira 15 urtez azpikoetan. Nafarroan, gaur egun, 175 pertsona daude 15 urtez azpikoak eta 1 motako diabetesa dutenak. Osasunaren Mundu Erakundeak Espainia intzidentzia oso altuko herrialde moduan sailkatzen du haurren 1 motako diabetesean.
Ikerketak egiaztatu du 1 motako diabetesa duten gazteek, beren patologiagatik eta hipogluzemia beldurragatik, giharren indar-maila baxuagoa dutela eta bizimodu sedentarioagoa dutela. Antonio García-Hermoso, Jarduera Fisikoaren Unitateko ikertzaile nagusia eta NUPeko irakasle titularrak, azpimarratu du haurrekin lanean aritzearen garrantzia: “Erronka hau gainditzeko, ariketa errutinak paziente bakoitzaren arabera pertsonalizatu behar dira, giharren indartzea hobetzeko eta jarduera fisikoan glukosa kudeatzen irakasteko, pazienteei laguntza eta jarraipen integrala eskainiz”.
Indar-ariketa fisikoa egitearen garrantzia
1 motako diabetesa duten 61 haurrek parte hartu dute ikerketa honetan. 2022 eta 2024 artean garatu da, eta Carlos III.a Osasun Institutuaren finantzaketa izan du, Miguel Servet-Navarrabiomed Fundazioak koordinatuta. Hasierako fasean, Navarrabiomed-ek zaintza epidemiologikoko azterketa egin zuen 1 motako diabetesa zuten haur eta nerabeekin, osasun-adierazle eta bizimodu osasungarrien ohiturak aztertuz, besteak beste jarduera fisikoa eta elikadura ohiturak hiru urtez.
Urtero, pazienteek eta haien familiek ebaluatutako parametroak jasotzen dituen txosten sakon bat jaso dute, arlo hauek hobetzeko edo mantentzeko beharraren kontzientziazioa sustatzeko. 83 gazte ebaluatu ondoren, %18k soilik betetzen zituen astean hiru indar-saio egitearen gomendioak.
Guztira, 61 haurrek hartu dute parte ausazko entsegu kontrolatuan. Parte-hartzaileak bi taldetan banatu ziren: batetik, gutxienez astean 3 aldiz Diactive-1 aplikazioaren bidez indar-ariketa programa pertsonalizatu bat egin zutenak (OME eta ADAren jarraibideen arabera), 24 astez; eta bestetik, kontrol-talde bat, esperimentazio-aldia amaitzean beharrezko materiala eta aplikazioa jasoko zutena. Aplikazioak 350 ariketa baino gehiago ditu, denak 3Dko avatar batek gidatuta, pazienteei zehaztuz kargak, serieak eta errepikapenak.
Ikerketak eguneroko intsulina dosian 0,17 U/kg-ko murrizketa esanguratsua eta hemoglobina glikosilatuaren beheranzko joera erakutsi du aplikazioa erabili ez zuen taldearekiko. Gluzemia kontrolaren hobekuntza honek glukosarekin lotutako efektu kaltegarriak, hala nola hipogluzemiak, ekiditea ahalbidetzen du, eta pazienteen egonkortasuna eta gaixotasunarekin lotutako farmakoen erabilera murrizten ditu. Gorputz osagaiaren arloan, masa gihartsuan eta hezur-mineral edukian hobekuntza nabarmenak lortu dira, 1 motako diabetesa duten haur eta nerabeen garapen osasungarriarekin zuzenean lotutako adierazleak. Indarra eta potentzia fisikoan ere hobekuntza ikusgarria lortu da, eskuko prentsio-indarrean eta Europako erreferentziekiko 14 pertzentil baino gehiagoko igoeran. Aipatzekoa da talde interbentzioko eta kontrol-taldeko zenbait parte-hartzailek aplikazioa erabiltzen jarraitzen dutela, haur eta gazte populazioaren erabilera onari buruzko ebidentzia emanez. Emaitzek erakusten dute Diactive-1 aplikazioak parametro klinikoak hobetzeaz gain, tratamenduarekiko atxikimendua eta motibazioa sustatzen dituela, eta osasun eta bizi-kalitate hobea eskaintzen duela, paziente hauen ahalduntzea bultzatuz.
Halaber, tresnak 2.000 ariketa saio baino gehiagoren datu xeheak bildu ditu: gluzemia neurria ariketa aurretik eta ondoren, joerak, entrenamenduaren ordua, egindako ariketak eta saioan zehar bihotz-maiztasuna. Informazio bolumen honek, machine learning teknikekin konbinatuta, interbentzioak are gehiago pertsonalizatzeko eta aplikazioaren eragina 1 motako diabetearen kudeaketan optimizatzeko aukera emango du.
Proiektuaren jarraitutasuna eta jasangarritasuna
2024an zehar, ikertzaile-taldeak berriro jaso du Carlos III Osasun Institutuaren finantzaketa, garatutako aplikazioa 11 ospitaletan ezartzeko: Nafarroako Ospitale Unibertsitarioa (Iruña), Gurutzetako Unibertsitate Ospitalea (Barakaldo), Barbastro Ospitalea (Huesca), San Jorge Ospitale Orokorra (Huesca), Arabako Unibertsitate Ospitalea (Gasteiz), Marqués de Valdecilla Unibertsitate Ospitalea (Santander), Cabueñes Unibertsitate Ospitalea (Gijón), San Millán-San Pedro Ospitalea (Logroño), Lozano Blesa Unibertsitate Ospitale Klinikoa (Zaragoza), Asturias Erdialdeko Unibertsitate Ospitalea (Oviedo) eta Miguel Servet Unibertsitate Ospitalea (Zaragoza), guztiak Haur Endokrinologiako Iparraldeko Taldeko kideak. Proiektu berri hau Nafarroako Osasun Ikerketa Institutuak (IdisNA) kudeatuko du, eta 200 paziente baino gehiagora iristea du helburu, Nafarroan lortutako datuak beste lurralde-testuinguru batzuetara estrapolatu eta ebaluatzeko, eta Diactive-1 aplikazioa 1 motako diabetesaren kudeaketa klinikorako erreferentziazko tresna nazional bihurtzeko.
NAOS Estrategiaren XVIII. Sariak, 2024ko edizioa
Proiektu hau NAOS Sarien Osasun edo Gizarte-osasun arloko lehen accesitarekin saritu dute berriki, Espainiako Elikagaien Segurtasun eta Nutrizio Agentziak eta Eskubide Sozialen, Kontsumoaren eta 2030 Agendaren Ministerioak antolatutako lehiaketan. Sari honek haurren osasunaren aldeko berrikuntza digitalaren balioa nabarmentzen du, eta Navarrabiomed-eko Haurren eta Gazteen Jarduera Fisikoaren Unitateak 1 motako diabetearen tratamendu ez-farmakologikoan soluzio teknologiko pertsonalizatuen bidez egindako lana babesten du.
