Eusko Jaurlaritzak, Etxebizitza eta Hiri Agenda Saileko Lurralde Informazioko Zerbitzuaren bitartez, Arabako 1958ko ortoargazkia digitalizatu eta geoerreferentziatu du, edonori duela sei hamarkada baino gehiago lurraldea nolakoa zen arakatzeko aukera emanez. CETFA enpresaren hegaldi fotogrametriko batetik ateratako irudi historiko hori jada geoEuskadi plataforman dago eskuragarri, eta lursail-kontzentrazioaren eta urbanizazio modernoaren aurretik zegoen paisaiaren ikuspegi zehatza ematen du.
«Proiektu hau lurraldearen eraldaketaren testigantza grafiko baloraezina da 1958ko ortoargazkiaren bidez, Araba nola garatu den aztertu eta lurralde-plangintzan izandako aldaketak hobeto ulertu ditzakegu», nabarmendu du Eusko Jaurlaritzako Lurralde Plangintzako zuzendari Mikel Gargallok.
Jatorrizko hegaldi fotogrametrikoa 1957 eta 1958 bitartean egin zen, eta 3.839 fotograma ditu, 1: 10.000 eskalan. Horiek zehatz-mehatz eskaneatu dira, eta aerotriangulazio- eta ortozuzenketa-teknikekin tratatu dira. Prozesu horri esker, amaierako ortoargazkiak 25 cm-ko bereizmena du, eta garaiko paisaiaren irudikapen zehatza eta fidela ziurtatzen du.
«Irudi historiko hori eskura izateak aukera ematen die ikertzaileei eta herritarrei nekazaritza- eta hiri-aldaketa handien aurretik lurraldea nolakoa zen aztertzeko. Datu horien digitalizazioak eta geoerreferentziazioak etorkizuneko belaunaldientzat datu horiek eskuragarri egongo direla bermatzen dute», dio Gargallok.
1958ko ortoargazkiaren alderdi deigarrienetako bat da 60ko hamarkadako lursail-kontzentrazioaren aurretik landa-paisaiak erakusten zuen egitura, lurraldea nekazaritzan mekanizazioa oztopatzen zuten lursail irregular txikiz osatua zegoenean. Gaur egungo irudiekin alderatuz, eraldaketa horien eragina ikus daiteke, baita industrializazioaren eta urbanizazio progresiboaren ondorioak ere.
1958ko ortoargazkia hegaldi historikoen artxibo zabalago baten parte da. Hegaldi horien artean daude 1956ko amerikarren hegaldia, 1989koa —industria- eta hiri-hedapena islatzen duena—, 1995ekoa —euskal hiri nagusietan izandako aldaketak erakusten dituena—, eta 2024ko hegaldia, bereizmen handiko teknologia aurreratuarekin hartutakoa.
«Irudi horiek denboran zehar alderatzeak gure hirien eta paisaien bilakaera ulertzea ahalbidetzen digu. “Gasteizen kasuan, adibidez, 1958ko ortoargazkiak erakusten du hirigune trinkoagoa eta hirigintza-hedapen txikiagoa duen hiria; irudi hori ez dator bat gaur egun Arabako hiriburuak ezaugarri duen hazkunde planifikatu eta jasangarriarekin», azaldu Mikel Gargallok.
Ortoargazki historiko horren aplikazioak askotarikoak dira: hiri-plangintzatik eta ikerketa arkeologikotik hasi eta ingurumen-azterketetaraino. GeoEuskadi bidez edozeinentzat eskuragarri egoteak baliabide baliotsu bihurtzen du erakundeentzat, ikertzaileentzat eta euskal lurraldearen historian interesa duen edonorentzat.
Artxiboak geoEuskadiko Fototeka Digitalean eskuragarri daude, jatorrizko fotogramen benetakotasuna bermatuz eta lurraldearen bilakaeraren une desberdinak alderatzeko aukera eskainiz. «Informazio hori guztion eskura egotea nahi dugu. Lurraldearen historia ez da iraganeko kontua bakarrik, baita etorkizun jasangarriagoa eta hobeto planifikatua eraikitzeko tresna ere», esanez amaitu du Gargallok.
